INTERNET IZLOŻBA ARHIVSKIH DOKUMENATA
Prvi
put prezentirana Internet izložba arhivskih fondova i zbirki , Državnog arhiva
Crne Gore - Arhivskog odsjeka u Baru, postavljena 2011. godine pokazala je punu opravdanost, ostvareni su brojni kontakti podstaknuti ovim
činom, koji su ukazali na potrebu stalnih inovacija, proširivanja dostupnosti
arhivske gradje i povećanja nivoa njene iskorišćenosti. 2012.godine
povodom 25 godina rada barskog Arhuva
takođe smo priredili Internet izložbu. „O Baru i Baranima kroz fondove barskog
arhiva“ (preko 6000 pregleda sa svih kontinenata!)
Ovakve izložbe su dobra prilika da se
arhivi priblize korisnicima, da se pokaze koliko su im dostupni i sto mogu
ponuditi. Iz navedenih razloga smo se odlučili da našim posjetiocima,
korisnicima i istraživačima počnemo "otkrivati" djelove arhivske
građe i dokumenata za koje mislimo da zavređuju pažnju, ne samo po sadržaju već
i po drugim parametrima. Zato smo otišli korak dalje i odlučili da 2014.g u
okviru obilježavanja „Nedjelje arhiva“ predstavimo dio arhivske građe vezane za
manastir Donji Brčeli. Više je razloga
opredijelilo navedeni pristup. Tada
smo motivisani stručnim razlozima i činjenicom da se iz poznatih razloga arhiva
jedne vjerske institucije našla među gradjom državnog arhiva I da samim tim
treba biti dostupna zainteresovanim. .Pored toga imali smo na umu i saznajnu
opštost koju ima ova građa, jer u njoj ima mnogo vrijednim dokumenata važnih za
razumijevanje i funkcionisanje crkve kao duhovne institucije u cjelini. Činjenica
da je manastir u Donjim Brčelima (
Crmnica) bilo značajno duhovno središte u dužem vremenskom trajanju i da arhiv
raspolaže brojnom dokumentacijom o tome, uslovila je i prezentaciju ovih izvora
po fazama.
Prvu fazu
smo omeđili godinom porijekla najstarijeg dokumenta iz ove zbirke (1874) i godinom promjene okvira i
načina djelovanja duhovne jurisdikcije u novom političkom kontekstu (1920). Dakle u prvoj fazi, koja obuhvata period od (1874-)
predstavili smo najznačajnija dokumenta od najstarijeg do godine kada je Crnogorska autokefalna crkva postala
integralni dio SPC. Iskustvo stečeno
tokom izrade prve faze i frekfetnost koriščenja izvora daje nam za pravo na
tvrdnju da je ovo veoma dobar način
popularizacije arhiva i prezentacije arhivskih dokumenata koji se čuvaju u
njemu. Da li samo zbog toga što je brojna iseljenička populacija porijeklom iz
barske opštine ovaj vid prezentacije prihvatila
kao prihvatljivo sredstvo spoznaje ili zbog
toga što se savremena istraživačka zajednica koristi Internet tehnologijom kao
alatom u istraživanjima, u suštini ukazuje, da dostupnost osnovne
informacije postaje bitan motiv u
odredjivanju pravaca daljnih istrażivanja naučnika. S druge strane, ne treba
potcijenili ni potrebe i motive laičke javnosti.
Poznata je činjenica da se na kraju Prvog
svjetskog rata (1918) na ovim prostorima dešavaju značajne promjene. Stvara se
unitarno Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca od 1929.g ( Kraljevina
Jugoslavija) . Crna Gora biva anektirana od strane Srbije i postaje integralni dio novostvorene Kraljevine. Najveći dio Crne
Gore u administrativnom dijelu pripada Zetskoj
oblasti, od 1929 Zetskoj banovini i kao administrativno - teritorijalna
jedinica biva podređena centralnoj vlasti u Beogradu. Političku mapu nove države
slijedi i novo duhovno ustrojstvo.
Na
Drugoj konferenciji episkopa održanoj u Beogradu 24-28. maja 1919. godine,kojoj
je predsjedavao Mitrofan Ban ,crnogorsko-primorski metropolit, kao najstarijii
po posvećenju, donijeta je Odluka kojom se proglašava duhovno, moralno i
administrativno jedinstvo svih pravoslavnih crkvenih oblasti. Poslije sporazuma
Carigradske patrijaršije i vlade KSHS (maja 1920) prisajedinjene su i eparhije
koje su se do tada nalazile pod upravom
Carigradske patrijaršije, tako da su stvoreni preduslovi za ponovno
uspostavljanje i proglašenje Srpske
patrijaršije, što je i urađeno na Patrijaršijskom saboru 30.avgusta (12.
septembra)1920.godine. Na taj način je izvršeno ujedinjenje pravoslavnih oblasti
u teritorijalnom okviru nove drżave, sa centrom duhovne jurisdikcije unutar
njenih granica. Tada se Srpska patrijaršija dijelila na 24 eparhije sa tri oblasna
mitropolita (Beograd, Karlovci, Cetinje) i 21 episkopom .Ustav SPC donijet je
tek 3. septembra 1931 i njime je konačno uredjeno unutrašnje ustrojstvo
pravoslavne crkve. Članom 12. Ustava SPC, ustanovljene su dvadeset i jedna
episkopija a ukinute su bihaćka, boko-kotorska , zahumsko- raška i pećka
episkopija.
Druga
faza ili dio Izložbe omeđili smo (1921 –
1941)g
Kao i u
I dijelu i ovdje nam se ćini da poseban značaj ove
zbirke imaju sačuvana cirkularna pisma najvišeg duhovnog autoriteta crkve u kojima se uglavnom saopštavaju stavovi
bitni za ukupnu crkvenu politiku sa intencijom da se oni provode na svim
nivoima i ciljem da se sa tim upozna svo sveštenstvo. Poslanice jasno ukazuje na relacije koje su vladale
između crkve i države (vladara), odnosa crkve prema obrazovanju i dnevnim
duhovnim obavezama. Tu su i datumi velikih praznika koji se svetkuju, dnevna
komunikacija među sveštenstvom i uopšte dokumenti koji veoma uvjerljivo svjedoče o stanju crkve, njenoj unutrašnjoj
organizaciji, hijerarhiji, socijalnom i
društvenom ambijentu u kojem djeluje, razne statistike i td.
Kroz pregled preko dvije stotine postavljenih dokumenata vodili smo računa
da prilikom izbora istih situiramo problem, a ne dokument sam po sebi. Čini nam se da se time uvećava saznajna
osnova, pospješuje frekfetnost upotrebe dokumenta i naravno, pomjera granica
saznanja.
